14.11.2013 Ankara Bugün günlük bir gazetede yer alan “Rifat Baba Kapıları Tuttu” haberi ile ilgili olarak kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi adına açıklama yapılması lüzumu ortaya çıkmıştır.
1.
Öncelikle şu
hususu belirtmekte fayda var. Hoşgörü sınırlarını zorlayıcı şekilde atılan
başlık, hakkaniyete, hukuka ve yazı yazma adabına aykırıdır. Başlıkta sanki şahsımın gümrük kapılarından
bir kazancı olduğu algısı oluşturulmaya çalışılmıştır. Şahsımın ve
şirketlerimin bundan bir kuruş kazancı olmamıştır ve olamaz.
2.
Ülkemizin gümrük
kapıları Gümrük ve Turizm İşletmeleri Ticaret A.Ş. (GTİ) tarafından modernize
edilmektedir. GTİ, 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret
Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılan
94/5907 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında gümrük kapılarının
modernizasyonu projelerini gerçekleştirmek üzere, TOBB başta olmak üzere
Türkiye çapındaki 137 Oda ve Borsanın ortaklığı ile kurulmuştur. Anayasa’nın
135.maddesi kapsamında “kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşu” olan
TOBB, gümrük kapılarının modernizasyonu işini hem kendisine kanunla verilen bu
görevi yerine getirmek, hem de ülkemize ve reel sektörümüze hizmet etmek
gayesiyle üstlenmiştir
3. Sayıştay raporunda belirtildiği gibi gümrük kapıları
devleti zarara uğratmamış aksine kamuya 1 milyar TL katkı sağlamıştır. Bugüne
kadar Habur, Cilvegözü, Kapıkule,
Hamzabeyli, Sarp ve Nusaybin Gümrük Kapıları olmak üzere 6 kara gümrük
kapısının modernizasyonu GTİ tarafından tamamlanmıştır. Bunlardan 5 tanesi
işletmeye açılmıştır. Dilucu, Esendere, Çıldır/Aktaş ve Kapıköy Gümrük Kapıları
ile Halkalı Gümrük Müdürlüğü’nün yatırım çalışmaları ise devam etmektedir.
Modernizasyonu tamamlanan 6 kapı için bugüne kadar yaklaşık 300 milyon TL’lik yatırım
yapılmıştır. Yatırımı devam eden 5 kapının ise yaklaşık 450 milyon TL’ye mal
olacağı hesaplanmıştır. Böylece devletin kasasından tek kuruş çıkmadan yaklaşık
750 milyon TL’lik yatırım yapılmış olacaktır. Buna ilave olarak devlete bugüne
kadar ödenen vergi tutarı yaklaşık 250 milyon TL’ye ulaşmış; GTİ’nin devlete
toplam katkısı 1 milyar TL’ye ulaşmıştır.
4. Yapılan bu yatırımlarla
yurtdışından Türkiye’ye giriş yapan yerli ve yabancı turist, yolcu ve
şoförlerin ilk izlenimlerini edindikleri nokta olan gümrük kapıları modern bir
görünüme kavuşturulmuş, Türkiye’nin imajı olumlu yönde değiştirilmiştir.
Modernizasyon projeleriyle, yüksek teknolojiye sahip altyapı ve fiziksel
standartlar sayesinde kapılarda 24 saat hizmet verilmeye ve gümrük işlemleri
daha hızlı bir şekilde tamamlanmaya başlanmıştır. Bu gelişmeler, sınır
geçişlerindeki bekleme sürelerini önemli ölçüde kısaltmış; özel sektöre ve
yolculara çağdaş hizmet standardı sağlanmıştır.
5. Ne yazık ki yeterli bilgi
sahibi olmadan fikir bildirmeye meraklı olan birileri sınır kapılarını
eleştirirken, çevre ülkelerin Başbakanları Türkiye’nin sınır kapılarına övgü
dolu sözlerle açıklama yapıyorlar. Sınırlı dünya vizyonu ve yetersiz bilgi
sahibi olanların eleştirdiği gümrük kapıları, dünyada örnek model olarak gösteriliyor.
Birleşmiş Milletlerin “Handbook of Best Practices at Border Crossings” (Sınır
Geçişlerinde En İyi Uygulamalar) çalışmasında bu proje dünyaya örnek gösterilen
bir uygulama olarak yer alıyor.
6.
Gümrük
kapılarının işletilmesi Yüksek Planlama Kurulu kararı ile olmaktadır. GTİ, bu iş için Başbakan ve 8 bakandan oluşan
Yüksek Planlama Kurulunca (YPK) görevlendirilmiş, her bir projenin maliyetini
ve işletme süresini içeren uygulama sözleşmeleri (YPK) tarafından
onaylanmıştır.
7. Sayıştay raporuna dayanarak yazılan haberde, ‘’Habur
’da yıllık 1.1 milyon lira gelir olur diye anlaşma yapıldı. Ancak Habur’un
geliri 6 yılda 78 milyon lirayı aştı’’ denerek devletin zarara uğratıldığı
savunuluyor. Ancak, şu hususu belirtmekte fayda var. Bakanlık ile yapılan sözleşmelerde yer alan yatırım
maliyetlerinin avan proje üzerinden hesaplanan tahmini maliyetler olduğu,
uygulama sırasında yapılan ilave imalatlarla birlikte, gerçekleşen maliyetlerin
tahmini maliyetlerin çok üzerinde çıktığı unutulmamalıdır. Örnek vermek gerekirse,
Habur Gümrük Kapısı’nın tahmini maliyeti 17,9 milyon TL olarak hesaplanmış,
ancak ilave imalatlarla birlikte söz konusu kapının maliyeti 50 milyon TL’yi
aşmıştır. Diğer taraftan, kapılardaki karlılık rakamları diye belirtilen
tutarlar, işletmenin gelir rakamlarıdır. Hiçbir ticari işletmede gelirin tamamı
kar olarak değerlendirilmez. Bu kapılarda da ciddi işletme maliyetleri
bulunmaktadır.
8. Üstelik Habur ile ilgili
herkesin unuttuğu bir gerçek daha var. Fizibilitenin yapıldığı 2003 yılında
Irak’a ihracatımız 829 milyon dolardı. TOBB ülkemiz ihracatçısına destek olmak
için bu işi üstlendi. Risk aldı ve yatırım yaptı. Sonrasında Irak ile ilişkiler
gelişti. Irak’a ihracatımız 11,5 milyar dolara çıktı. Ama hiç kimse 2003
yılında Irak ile ekonomik ilişkilerin bu denli hızlı artacağını öngörmemişti.
Bugün özellikle Kuzey Irak’ta binlerce müteahhidimiz ve iş adamlarımız yoğun iş
yapar hale geldiyse, TOBB’un cesaretle üstlendiği ve tamamladığı bu girişimin
büyük payı vardır.
9. GTİ, bazı gümrük
kapılarından gelir sağlarken bazı gümrük kapılarından da ciddi zarar
etmektedir. Örneğin, Nusaybin Gümrük Kapısı yaklaşık 30 milyon TL’lik yatırım
ile 2011 yılında modernize edilmiş, ancak Suriye’de yaşanan karışıklıklar
nedeniyle işletmeye açılamamıştır. Atıl durumda beklemektedir. Aynı şekilde,
Cilvegözü Gümrük Kapısı da yaklaşık olarak 2 yıldır işletilememekte, ancak
kapıdaki insani yardım faaliyetleri nedeniyle hizmetler devam ettiği için tüm
işletme giderleri GTİ tarafından karşılanmaktadır.
10.
Haberin muhatabının görüş ve fikrini öğrenme gereği duymadan, tek taraflı
bir bakış açısıyla şahsımı hedef alarak hazırlanan bu haber en basit
gazetecilik ilkesi göz ardı edilerek hazırlanmış ve kamuoyu yanıltılmaya
çalışılmıştır.
Tekrar
vurguluyorum; şahsım gümrük kapılarından bir kuruş maddi kazanç elde
etmemiştir. Böyle bir şey mümkün değildir. Odalarımızla ve Borsalarımızla
birlikte kurduğumuz ve Gümrük Turizm İşletmeleri A.Ş. (GTİ), yapmış olduğu kimi
yatırımlardan kar elde ederken kimi yatırımlardan da zarar etmektedir. GTİ’nin diğer
ticari şirketlerden tek farkı kamu yararına çalışan bir özel şirket yapısında
olması ve yapmış olduğu kamu yatırımlarından kar elde etmesi halinde, elde
edilen kar’ı yine kamuya yönelik yatırımlarında kullanmasıdır.
TOBB
Türkiye’ye hizmet etme şiarıyla yolculuğuna devam edecek, özel sektörümüzün çok
daha modern, ileri ve yüksek standartlarda imkânlara kavuşması için de tüm
görevleri yerine getirecektir. Kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşu
olarak Türkiye’ye hizmet etme görev ve sorumluluğumuzu sonuna kadar yerine
getirecek, çalışmalarımıza da her zaman bu şiar ile devam edeceğiz.
- GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI'NDAN ‘RİFAT BABA KAPILARI TUTTU’ HABERİNE AÇIKLAMA
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bir gazetede yer alan haber üzerine
“Gümrük kapılarında bulunan gelir getiren ticari alanların şirket tarafından
işletilmesi doğal bir işlemdir” şeklinde açıklama yaptı.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bir gazetede yer alan ‘Rifat Baba Kapıları Tuttu’
başlıklı haberle ilgili açıklamasında "TOBB’a yapılan görevlendirmeler
Yüksek Planlama Kurulu tarafından verilen yetkilere dayanılarak
yapılmıştır" denildi. Bakanlık açıklamasında şu bilgilere yer verildi:
“Haberde ifade edilen Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli, 3996 sayılı 'Bazı Yatırım
ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında
Kanun' ve bu kanunun 'Uygulama Usul ve Esaslarına İlişkin Karar' da
düzenlenmiştir.
Anılan mevzuatta YİD modeli, özel bir finansman modeli olduğu, elde edilecek
kar dahil yatırım bedelinin işletici kuruluşa, işletme süresi içerisinde
ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması
suretiyle ödenmesi olarak tanımlanmıştır.
Bundan da anlaşılacağı üzere bu modelle yenilenen gümrük kapılarında bulunan
gelir getiren ticari alanların şirket tarafından işletilmesi doğal bir
işlemdir.
Bakanlığımızca her yıl milyonlarca dolarlık dış ticaret işlemlerinin
gerçekleştiği, milyonlarca turistin ve aracın giriş-çıkış yaptığı kara gümrük
kapılarımız, kamu-özel sektör işbirliğinin en güzel örneklerinden birini
oluşturan, Yap-İşlet-Devret modeliyle bütçeden bir kuruş bile harcanmaksızın
yenilenmektedir.
Bakanlığımız 2014 yılı yatırım bütçesi toplamının 124 milyon 750 bin TL olduğu
gerçeğiyle bakıldığında, bugüne kadar Bakanlığımızca YİD modeli modernize
edilen 8 gümrük kapımızın toplam yatırım tutarının 265 milyon 266 bin 871 Türk
Lirası, 2012 yılında Uygulama Sözleşmeleri imzalanan 4 gümrük kapımız ile 1 lojistik
merkezimiz için 248 milyon 785 bin 736 Türk Lirası yatırımın öngörüldüğü
dikkate alındığında genel bütçe imkanları ile bu yatırımların yapılma zorluğu
kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
Bütçe dışı alternatif finansman imkanı sağlaması, kısa sürede sağlıklı bir
altyapıya kavuşturması, hizmet için gereken fiziki yapının yanı sıra her türlü
teknoloji imkanıyla donatılması, iş akışlarının doğru kurgulanması, bu kurguya
uygun yapılanma ile sınır geçişlerinin kolaylaştırılması, hizmet alan ve hizmet
sunanların genellikle yerleşim yerinden uzak olan bu noktalarda ihtiyaçlarının
karşılanması, diğer ülkelere iyi uygulama örneği teşkil etmesi, yasal
prosedürlerin tamamlanması sonrasında ortak kapı modelinin hayata geçirilebilir
olması gibi gerekçelerle Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli tercih edilmiştir.
2012 yılında Yap-işlet-devret modeli kapsamında modernize edilen gümrük
kapılarımız, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) ve Avrupa
Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) tarafından yayımlanan Sınır Geçiş
Noktalarındaki En İyi Uygulamalar El Kitabında, iyi uygulama örnekleri arasında
gösterilmiştir.
Sınır Kapılarının Yap-İşlet-Devret Modeliyle Modernizasyonu Projelerinde
görevlendirmeler neden TOBB’a yapıldı?
Sınır güvenliği, gümrük işlemlerinin niteliği ve sürekliliği gibi nedenlerle
görevlendirmeler Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşu olan TOBB’a
yapılmıştır.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin kuruluş ve işleyişine ilişkin esasları
düzenleyen 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve
Borsalar Kanununun 54 üncü ve 56 ncı maddesinde de; Birliğin, bu kanunda
belirtilen kuruluş amaçları ve görev alanı çerçevesinde kendisine tevdii
halinde, mevzuatla bakanlıklara veya kamu kurum ve kuruluşlarına verilen
görevleri de yerine getireceği hüküm altına alınmıştır.
06.08.1994 tarihli ve 94/5907 sayılı (mülga) BKK’nın 'Görevlendirme Usulleri'
başlıklı 11 inci maddesinin ikinci fıkrasında 'Görevin gereğine göre bu
usullerden hangisinin uygulanacağı idarece tespit edilir' hükmü yer almakta daha
sonra yürürlüğe giren 2011/1807 sayılı Kararın 14 üncü maddesinin üçüncü
fıkrasında sınır güvenliği ve gümrük işlemlerinin niteliği vurgulanmıştır.
Kapıkule Gümrük Kapısı ile ilgili olarak imzalanan sözleşmenin iptali ile
açılan dava ile ilgili olarak Danıştay 13. Dairenin verdiği 24.12.2010 tarihli,
E:2010/1588;K:2010/8750 sayılı kararda; belli istekliler arasında kapalı
teklifin uygulanmasında hukuka aykırılık bulunmadığından davacının temyiz
talebi reddedilmiştir.
TOBB’a yapılan görevlendirmeler Yüksek Planlama Kurulu tarafından verilen
yetkilere dayanılarak yapılmıştır.
YİD kapsamında modernize edilen sınır kapılarının yatırım tutarları ile Gümrük
Turizm İşletmeleri A.Ş. tarafından Sayıştay Başkanlığına da sunulan yeminli
mali müşavir onaylı gelir tablosundaki rakamlar değerlendirildiğinde tahmini
yatırım tutarları ile brüt gelirler karşılaştırılması sonucu yapılan analizin
gerçek durumu yansıtmadığı gibi çıkan sonuçların değerlendirmesinin ekonomik
konjonktürle birlikte yapılması gerekmektedir.
Değişkenlik nedenlerinin ekonomik konjonktürün yanında, ülke güvenliği, dış
politika argümanları Bakanlığımız görev alanında belirleyici unsurlar olup
bunlarında maliyet ve gelir kalemleri üzerindeki etkileri ani ve büyük ölçekli
olabileceği ve bunların önceden öngörülmesinin çok zor olduğu göz önünde
bulundurulmalıdır.
Kaldı ki işletici kuruluşta bu görevlendirmelerde risk almaktadır. Örneğin TOBB
tarafından 31 milyon TL harcanarak modernize edilen Nusaybin Gümrük Kapısı
Suriye’deki olaylar nedeniyle işletmeye açılamamış iç gümrük olarak hizmet
vermesi yoluna gidilmiştir.”